Yenidoğanın İlk Değerlendirilmesi
Ambulanslarda veya olay yerinde doğum eylemleri eskisi kadar sık olmasa da yine karşılaştığımız durumlardan bir tanesidir. Bebek doğduktan sonra hızlıca muayene edilmeli ve ilk değerlendirmesi yapılmalıdır. Bu değerlendirme fizik muayene (genel bakı), vital bulguların değerlendirilmesi olarak yapılmalıdır. Doğum eylemi sırasında yada olaya ilk muadahake ettiğinizde bebek ve doğum hakkında bazı soruların yanıtlarını aramamız gerekmektedir. Bu soruların hepsinin cevaplarının olumlu yada evet olması durumunda yenidoğanda önemli sorun beklenmemektedir. Bunlar;
Gestasyon term mi? preterm mi?
Gestasyon haftası bebeğin sağlıklı olarak doğmasında önemli bir etkendir. Zamanından önce doğan bebeklerin (preterm) atmosferik yaşama uyum sağlama da bazı sorunlarla karşılaşma ihtimali yüksektir. Gelişimini tam olarak tamamlayamayan bebeklerde bazı organ yetmezlikleri (özellikle akciğer) nedeni ile resüsitasyona ihtiyaç duyabilirler.
Amniyon sıvısı temiz mi?
Normal bir doğum eyleminde amniyon sıvısının berrak ve renk değiştirmemiş olması beklenir. Özellikle mekonyum nedeni ile renk değiştiren amniyon sıvısı her zaman hava yolu tıkanıklıkları için risk unsurudur. Amniyon sıvısında ve bebekte mekonyum görülmesi durumunda hızlıca bebeğin hava yolu temizliği yapılmalı ve gerekirse oksiyen desteği sağlanmalıdır. Gerekirse endotrakeal entübasyon işlemi ile havayolu güvenliği ve açıklığı sağlanmalıdır.
Solunum efektif ve yeterli mi?
Bir çok yenidoğan atmosferik solunuma çok rahat adapte olmaktadır. Bazı durumlarda ise bu durum biraz daha sıkıntılı gerçekleşebilmekte yada solunumun olmaması ile sonuçlanabilmektedir. Yenidoğanın kuvvetli bir şekilde ağlaması solunumun yeterli olduğunun kanıtıdır. Kuvvetsiz ve cılız ağlamalar yenidoğan apnesinin belirtisi olabilir. Solunumun hiç olmaması yada iç çekme tarzındaki solunum çabaları “solunumun olmaması” olarak değerlendirilmeli ve resüsitasyona başlanmalıdır.
Kas tonusu yeterli mi?
Sağlıklı bir yenidoğanda doğumdan hemen sonra tüm ekstremitelerin aktif, hareketli ve fleksiyonda olması beklenir. Bu durum kas tonusunun iyi olduğu anlamınanına gelmektedir. Özellikle fleksiyonda olmayan ektremiteler ve düşük kas tonusunu ve yenidoğan değerlendirilmesinde olumsuz bulgulardandır.
Doğum eyleminden sonraki ilk 30 saniyede yenidoğanun ilk değerlendirilmesi yapılmalıdır. Yenidoğanların muayeneleri mutlaka sıcak bir ortamda yapılmalıdır. Doğum eylemi gerçekleşir gerçekleşmes bebeğin sıcak bir ortama alınması ve muayenesinin burada yapılması gerekmektedir. Sıcak ortam, hava akımı olmayan radyan ısıtıcılar ile ısıtılmış bir alan olmalıdır. Akabinde bebek kurulanmalı ve ıslak örtülerden arındırılmalıdır. Yeni doğanın hava yolu açıklığı sağlanmalı, Bu amaçla baş hafif ekstansiyona getirilmelidir. Hava yolu değerlendirilmesi ve hava yolu açıklığının sağlanması sırasında bebeğin yüzü temizlenmeli, ağız içi ve burun delikleri puar yardımıyla temizlenmelidir. Solunum değerlendirilmeli ve gerekiyorsa taktil uyaranlar verilmelidir. (Taktil uyaranlar: sırtı sıvazlama, topuğa fiske. Kurulama işlemi yeterli bir taktil uyarandır.)
Daha sonrasında hızlıca bebeğin deri rengi, solunum değerlendirmesi, kalp atım hızı gibi parametreler değerlendirilmelidir.
Solunum Değerlendirilmesi: Solunum değerlendirmesinde ana kriter yenidoğanın kuvvetli bir şekilde ağlamasıdır. Yine etkin göğüs hareketlerinin olması da solunum yeterli olduğunun belirtileridir. Puls oksimetre ile SpO2 takibi yapılmalıdır. Yenidoğanın oksijen satürasyonu en geç aşağıdaki tabloda verilen sürelerde hedef değere ulaşması gerekmektedir.
| Zaman | SpO2 Değeri |
| 2 Dk | %60 |
| 3 Dk | %70 |
| 4 Dk | %80 |
| 5 Dk | %85 |
| 10 Dk | %90 |
Kalp Atım Hızının Değerlendirilmesi: Yenidoğanın nabzı 100/dk’ nın üzerinde olmalıdır. Yenidoğanda nabzın ölçülebileceği en uygun 2 bölge mevcuttur. Bunlar göbek kordonunun yenidoğanın karın duvarı ile birleştiği noktadan hissedilmesi veya apexden nabzın dinlenmesi şeklindedir. Nabız 6 sn ölçülmeli ve 10 ile çarpılarak dakikadaki nabız sayısı bulunmalıdır. Kalp atım hızı 60/dk’ nın altında ise göğüs kompresyonlarına başlanmalıdır.
Cilt Renginin Değerlendirilmesi: Yenidoğanda istenen cilt renginin tüm vucutta pempe olmasıdır. Tüm yenidoğanlar mavi yada mavimsi cilt rengi ile doğarlar. Ancak doğumu takip eden ve spontan akciğer solunumun başlamasından çok kısa süre sonra cilt rengi hızla pembeleşir. Solunumu ve dolaşımında problem olan yenidoğanlarda cilt mavimsi olacaktır. tüm vücudu pembeleşmeyen yenidoğanlarda solunum desteğine (Pozitif basınçlı ventilasyon) başlanmalıdır. Dudaklar, gövde gibi merkezi bölgelerde morarma – mavileşme mevcut ise sadece oksijen desteği ile hasta 30 sn değerlendirilmelidir.
Yukarıdaki tüm işlemler 1 dakika içerisinde tamamlanmalıdır.
ERC 2015 Yenidoğan (Neonatal) Yaşam Desteği Algoritmi
Kaynaklar:
- ANZCOR Guideline 13.3 – Assessment of the Newborn Infant
- European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2015 Section 7. Resuscitation and support of transition of babies at birth
- 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care
Part: 13 Neonatal Resuscitation
