Lityum Zehirlenmeleri
Özellikle bipolar bozuklukların tedavisinde kullanılan lityum 1800′ lü yıllardan bu yana tıpta kullanılmaktadır. Psikiatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan lityum, bu hastalarda tedavi sırasında toksik etkilere neden olarak lityum zehirlenmelerine neden olabilmektedir. Lityum kullanan hastaların %10 – %15 inde lityum zehirlenmeleri görülebilir.
Akut yada kronik olarak görülebilen lityum zehirlenmeleri (Lityum intoksikasyonları) sadece yetişkinlerde değil, yanlışlıkla alım sonucu küçük çocuklarda da görülebilmektedir. 250 mg/kg (yaklaşık olarak 25 gr) ve üzerinde alımlarda akut lityum toksikitesi görülebilir. Kronik lityum toksikitesi ise uzun süreli tedavi sonrasında gelişen bir durumdur.
Lityum intoksikasyonu gelellikle yanlışlıkla yada kazara alınan yüksek dozlar veya suicid amaçlı alımlar nedeni ile görülmektedir. (Lithuril, en sık kullanılan lityum içeren ilaçlardandır. Bunun dışında Kilonum retard tb. de sık kullanılan lityum preparatlarındandır.)
Lityum zehirlenmelerinde belirti ve bulgular
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi lityum intoksikasyonları akut ve kronik olarak görülebilir. Akut veya kronik intoksikasyonlarda genel olarak farklı belirti ve bulgular görülmektedir. İyi bir öykü alınamaz ise lityum toksikitesi tanısı koymak oldukça zor olmakta ve kolayca atlanabilmektedir. Bu nedenle psikiatrik hastalığı olan kişilerde ve ailelerde lityum toksikitesi aklımızın kenarında olmalıdır.
Akut Lityum toksikitesi durumunda genellikle kısa sürede yüksek doz ilaç alımına bağlı olarak sindirim sistemi belirti ve bulguları olan Bulantı kusma ishal gibi durumlar görülmektedir. Bunların yanında hastalarda EKG bulgusu olarak uzun QT mesafesi ve T dalga düzleşmeleri ve T dalga inversiyonu görülebilmektedir. Bunun dışında ellerde tremor (Ellerde titreme), hipotansiyon, baş dönmesi ve sersemlik gibi belirti ve bulgularda akut lityum toksikitesinde görülebilir.
Kronik Lityum toksikitesinde ise genellikle nörolojik bulgular ön plandadır. Sersemlik, baş dönmesi, bulantı, dehidratasyon, tremor, ataksi, hiperrefleksi. huzursuzluk ve komaya kadar giden bilinç değişikleri görülebilir.
Lityum zehirlenmesinde hastane öncesi tedavi
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi lityum toksikitesini tanımak genel belirti ve bulgular nedeni ile oldukça zor olabilmektedir. İyi alınan anamnez tanı koymada oldukça yardımcı olabilir. Lityum intoksikasyonlarında hastane öncesi alanda spesifik bir tedavi olmamasına nedeni ile destek tedavi önemlidir.
- Hastayı ABCDE yaklaşımı ile değerlendirin.
- Hastanın kan basıncı kardiyak ve Spo2 monitörizasyonunu sağlayın,
- IV yol açın. Lityum toksikitelerinde sıvı tedavisi önemlidir. Bu amaçla normal salin infüyonuna başlayın.
- Hipotansiyon varlığında normal salin infüzyonu ile hipotansiyonu tedavi edin.
- Özellikle kronik toksikite varlığında hemodiyaliz gerekli olabilir.
- Tüm vital parametreleri sürekli takip ederek kayıt altına alın.
- Akut toksikitelerde gastrik lavaj etkilidir.
- Lityum zehirlenmelerinde aktif kömür etkisizdir.
- Hastalarda konvülsiyon görülmesi durumunda konvülsiyon kontrol altına alınmalıdır. (Bkn: Konvülsiyon Yönetimi)
- Tüm hastaların yoğun bakım ünitesi olan bir merkeze nakledilmesi gerekmektedir.
Kaynaklar:
1- Kesebir, Sermin, Mehmet Fatih Üstündağ, and Semine Özdoğan Kavzoğlu. “Lityum zehirlenmesi.” Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 3.3 (2011).
2- DERİNÖZ, Okşan, Aysel ÜNLÜSOY, and Kenan KANBUROĞLU. “Etkili Sıvı Tedavisine Yanıt Veren Lityum Zehirlenmesi: Olgu Sunumu.” Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi 3.4 (2009).
3- Tunçok, Yeşim. “ACİL SERVİSTE ZEHİRLENMİŞ HASTAYA YAKLAŞIM.” (2000).
4- Tomruk, Nesrin Buket, et al. “Akut lityum zehirlenmesinde tanı ve tedavi güçlükleri: Olgu sunumu.” Dusunen Adam: Journal of Psychiatry & Neurological Sciences 24.2 (2011).
5- Acil Tıp Tanı ve Yönetim 6. baskı Syf: 179- 180 Anthony FT Brown and Michael D.Cadogan
6- Tüm yönleri ile Acil Tıp 3. baskı Sfy: 763 – 765 Dr.A. Baydın, Dr. A.Kemal Erenler
