Akut Karın Ağrısında Ayırıcı Tanı
Karın ağrısı olan olguların tanılanması özellikle hastane öncesi alanda oldukça zor olmaktadır. Sadece hastane öncesi acil tıp alanında değil hastane acil tıbbında görüntüleme ve/veya laboratuvar testlerinin eksikliğinde tanı koymada oldukça sıkıntılı anlar yaşanabilmektedir.
Hastane öncesi acil tıp alanında akut karın ağrılı hastaların tedavisinde spesifik değişiklikler olmasa da hastane öncesi alanda tanıya götürücü bazı noktaların belirlenmesi ve olası sebeplere yoğunlaşılması hastanın faydasına olacaktır. Bu amaçla en sık karın ağrısına sebep olabilecek akut atın nedenlerinin ve ağrı özelliklerinin bilinmesi önemlidir.Hiçbir şekilde laboratuvar bulgularından yararlanılamadığı hastane öncesi acil tıp alanında hastanın öyküsü ve ağrı karakteri oldukça önemli olmaktadır.
Akut Batın Nedir?
Akut Batın, daha önce hiçbir şekilde kendini göstermeksizin aniden başlayan ve son 1 hafta içerisinde ortaya çıkan karın ağrısı ile karakterize tablodur.
Bir çok nedenle akut batın tabloları yada karın ağrılı olgular karşımıza çıkmaktadır. Akut batın tablolarının yaklaşık 1/3 ü cerrahi girişime ihtiyaç duymaktadır. Kolelitiazis (safra taşları), apandisit, renal kolik, gastrik ülserler, Perforasyonlar, peritonit, Gastroenterit gibi tablolar akut jkarın ağrısına sebep olan en sık karşılaşılan durumlardır.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi akut karın ağrısında anamnez oldukça önemlidir. Bunun yanında ağrının karakteristik özellikleri bizleri tanıya götüren en önemli silahlardır. Bu anlamda anamnez almada SAMPLE ağrının değerlendirilmesinde ise PQRST skalası kullanılmalıdır.
PQRST Değerlendirmesi
Akut karın ağrısı ile kendini gösteren başlıca durumları ve ağrı özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz
Kolelitiazis (Safra kesesi taşı)
Epigastik bölgede karın üst kısmında ve sağ scapulaya (kürek kemiği) doğru yayılabilen bir ağrı görülebilir. Hastalar Genellikle iki büklüm denilebilecek şekilde oturmak isterler. Ağrı genellikle “bıçak saplanır” şeklinde tarif edilir. Ağır yağlı yemeklerden sonra tetiklenir. yavaş yavaş artar ve genellikle 3-4 saatte sonlanır.
Apandisit
Göbek çevresinde başlayan ve sonrasında batın sağ alt kadranda lokalize olan yada tüm batına yayılabilen künt ve sürekli bir ağrı görülür. Tabloya bulantı kusma iştahsızlık ve ateş eşlik edebilir. Bu hastalarda genellikle Rebound Tenderness bulgusu genellikle pozitiftir.
Rebound Tenderness : Ağrı olan bölgeye parmaklarla baskı uygulanması ve bu baskının hızlıca çekilmesi ile ağrının aniden şiddetlenmesi durumunda rebound tenderness pozitif olarak değerlendirilir.
Renal Kolik
Batın yan taraflarında, bel bölgesine, böbrek arkasında veya kasıklara ve testislere doğru yayılan şiddetli ağrı olarak kendini gösterir. Ağrı ara ara hafifleyip şiddetlenebilir. idrar yaparken yanma idrar renginde kırmızıya yada kahverengiye çalan renkler görülebilir. Ağrı hareketle tetiklenir.
Gastrik Ülserler
Karın üst kısmında ve epigastrik bölgede yanma şeklinde veya keskin şiddetli ağrılar şeklinde kendini gösterebilir. Ağrı yemeklerden sonra artma eğilimindedir. Bulantı kusma tabloya eşlik edebilir. Kusma sonrasında hastalar ağrıda rahatlama olduğunu ifade edebilir.
Over Kistlleri
Özellikle over kist torsiyonunda veya rüptüründe kasık bölgelerinde lokalize keskin ağrılar görülebilir. Bu hastaların büyük çoğunluğunda adet düzensizliği vardır.
Akut Pankreatit
Karnın üst tarafında kuşak şeklinde bir hatta oluşan şiddetli ağrı görülür. Ağrı bele doğru yayılma eğilimindedir. Hastalar öne doğru eğilerek ağrıyı biraz hafifletmeye çalışabilirler.
Akut Gastroenterit
Batın genelinde yaygın olarak kramp şeklinde tariflenen ağrılar ile karakterizedir. Ağrıdan kısa süre sonra ishal şikayeti başlar. Bağırsak seslerinde artış vardır. Ateş tabloya eşlik edebilir.
Dış Gebelik Rüptürü- Uterus Rüptürü
Kasık bölgelerinde ani başlayan çok şiddetli keskin ağrılardır. Çok hızlı başlangıçlıdır. Ağrı süreklidir. Vajinal kanama ve buna bağlı şok bulguları tabloya eşlik edebilir. Uterus rüptüründe uterusun kasılmasına bağlı olarak şiddetli kramp şeklinde kasılmalar görülebilir.
Kaynaklar:
1- Marmara Medikal Journal 2008, Cilt 21, Sayı 2, Sayfa(lar) 187-192
2- Turan, Mustafa, et al. “Yeni Gelişmeler Işığında Akut Karın.” Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 24 (2002): 45-52.
3- http://jgon.org/index.php/JGON/article/download/476/279
Hastane öncesi acil tıp alanında karın ağrılı hasta değerlendirmesi gerçekten çok zor. Hastalıkların ağrı özelliklerinin bilinmesi dediğiniz gibi tanıda yardımcı oluyor. Bahsettiğiniz gibi hastane öncesi tedavide ne kadar önemli bir fark olmasa da ön tanı koyamamak kendimi kötü hissetme neden oluyor.