Anafilaksi
Anaflaksi, hayatı ciddi şekilde tehdit eden, ani olarak ortaya çıkan, birçok sistemin tutulması ile karakterize, şiddetli, sistemik hipersensitivite reaksiyonudur. Vücuda giren allerjenlerin mast hücreleri ile girdiği reaksiyon sonucu oluşur.
Önceden bir allerjenle karşılaşarak duyarlı hale gelmiş bir kişide, o allerjene spesifik IgE’ler üretilir. Bu allerjenle tekrar karşılaşma immun cevabı tetikler (allerjen, sonraki karşılaşmada dolaşıma ulaştığı zaman reaksiyon ortaya çıkar). Spesifik antijen, kendisine özgü IgE grubu antikor ile reaksiyona girerek, mast hücreleri ve bazofillerden vazo-aktif aminlerin (inflamatuar mediatörler) salınmasını tetikler. Mast hücreleri ve bazofillerden açığa çıkan histamin, seratonin, lökotrienler, prostoglandinler, tromboksan ve bradikinin gibi vazo-aktif aminler (inflamatuar mediatörler), sistemik reaksiyonlardan sorumludur. En çok sorumlu tutulan mediatör histamindir.
Bu maddeler, mükoz membranlarda sekresyon artışına, kapiller permeabilite artışına, bronş ve GİS düz kaslarında kasılmaya, vasküler düz kas tonusunda belirgin azalmaya ve vazodilatasyona yol açarak, klinik semptomları oluştururlar Anaflaktik reaksiyonlarda çoklu sistem tutulumuna bağlı olarak ciddi solum sistemi, dolaşım sistemi bozuklukları oluşur.
Fatal anaflaksi toplumda nadir görülen bir durum olmakla beraber, allerjik reaksiyonlar oldukça sık görülür. Kardiyak arreste sebep olduğu durumlarda kardiak arrestin geri döndürülebilir nedenlerinden birisidir. İlaç, yiyecek-içecek ve böcekler en önemli allerjenlerdir.
Anaflaksiyi en çok tetikleyen ilaçlar, nöromusküler blokerler (özellikle suksametonyum) ve antibiyotiklerdir. Hayatı tehdit eden anaflaksinin en sık nedenleri aspirin, nonsteroid antienflamatuar ilaçlar ve IV kontrast maddelerdir. kuruyemişler, deniz ürünleri de sık allerjik reaksiyona sbep olan gıda maddeleridir.
Anaflaksi tanısı konusunda öykü ve anaemnez çok önemli yer tutmaktadır. Özellikle hastanların 1. derece yakınlarından alınana allerji öyküsü, son yediği yemekler ve kullandığı ilaçlar anaflaksi tanısı konmada yardımcı olan bilgilerdir. Yine fizik muayenenin tam yapılması da (baştan aşağıya komple muayene yapılmalıdır.) önemlidir. Cilt muayenesi (Ürtiker, kızarıklı, kaşıntı), dolaşım sistemi muayenesi (nabız, kan basıncı kapiller geri dolum), akciğer sesleri ve hava yolu muayenesi (anjioödem, hava yolu tıkanıklıkları) mutlaka titizlikle yapılmalıdır. Gellikle üst hava yolu obstrüksiyonuna bağlı solum arresti, kardiyojenik şok, vazodilatasyona bağlı hipovolemik şok en sık ölüm nedenleri arasındadır.
Allerjik reaksiyonun şiddeti, allerjen yoğunluğu, hipersensitivitenin şiddeti, maruz kalma süresi, ile alakalı olrak değişebilir. Genellikle ürtiker, dudaklarda ödem, kaşıntı, ve hiperemik bir cilt en erken ortaya çıkan belirtilerdir. geç belirtilar ise değişken olmakla beraber, anjioödem, hipotansiyon, taşikardi, brokospazm, siyanoz, solunum zorlukları, ağız mukozasında ve dudaklarda yoğun ödem, baygınlık hissi olarak sıralanabilir.
Anafilaksi durumlarında acil yardım
Anafilaksi durumların da genel ABCDE yaklaşımı uygulanmalıdır.
Hasta rahat edebileceği bir pozisyona getirilmelidir ve Oksijen başlanmalıdır. Anjioödem durumuna karşı erken entübasyon düşünülmelidir.
Eğer hastanın allerjenle teması devam ediyorsa bu temas mutlaka kesilmelidir.
IV/İÖ erişim sağlanmalı. Hipoperfüzyon durumunda sıvı yüklemesi yapılmalıdır. (%0,9 NaCl yada Ringer Laktat) Yetişkinlerde 1-2 lt, hızlı infüzyon (10-15 dakika içinde) bebek ve çocuklarda, 10-15 ml/kg, hızlı infüzyon (10-15 dakika içinde) olarak uygulanmalıdır.
Şok bulguları, solunum sistemi ve dolaşım sistemi bulguları görülen hastalarda ilk ilaç adrenalin olmalıdır. Adrenalin, yetişkinlerde IM olarak 0.5 mg olmak üzere uygulanmalıdır. 6 yaş üstü çocuklarda 0.3 mg, 6 yaş altı çocuklarda 0,15 mg olarak IM uygulanmalıdır. Eğer uygulamadan fayda elde edilemezse aynı dozlar 5 dk sonra tekrarlanabilir. IV uygulama komlikasyonlarının çok fazla olması sebebi ile tercih edilmez. Adrenaline cevap alınamayan hastalarda, özellikle beta bloker alanlarda, glukagon etkili olabilir. 1-2 mg, her 5 dakikada bir, IM veya IV olrak uygulanabilir.
Histamin reseptör antagonistreli kullanılabilir. H1 ve H2 reseptör blokerler (H1 reseptör bkoleri Avil, H2 reseptör blokeri Ulcuran ranitab) Avil amp yetişkin dozu: 25-50 mg IV yavaş, pediatrik doz: 1mg/kg IV yavaş olarak, Ulcuran amp, yetişkin dozu: 50 mg IV yavaş,pediatrik doz: 0.5 mg/kg IV yavaş olarak uygulanmalıdır.
Kortikosteroidler yetişkinlerde 125 mg IV, çocıklarda ve bebeklerde 1-2 mg/kg IV (Max: 125 mg) olmak üzere uygulanabilir.
Bronkodilatörler, Salbultamol (inhaler yada nebül) yetişkinlerde 2,5 5 mg, çocuklarda 1,5-2,5 mg olarak kullanılabilir. Bronkospazmın şiddetli olduğu durumlarda salbutamol ve aminofilin IV olarak verilebilir.
Hipotansiyon, sıvı yüklemesi ile düzeltilemiyorsa vazopressör ajanlar (dopamin) kullanılabilir. Dopamin, 5-20 mcg/kg/dak. dozunda uygulanabilir.
Semptomların tekrarlama olasılığı nedeniyle, risk grubundaki (astım, önceden geçirilmiş reaksiyon) hastaları 8-24 saat gözlem altında tutun. Risk grubu dışındaki hastalarda 4 saat süresince hiçbir semptom görülmeyen hastaların gözlemleri sonlandırılabilir.
ANZCOR 2016 Yetişkin anafilaksi algoritması Türkçe
