Vertigo ve Hastane Öncesi Tedavi
Vertigo, ülkemizde sık olarak hastane öncesi acil sağlık sistemini aktive edilmesine ve hastaneye aciline başvurulara sebep olan bir semptomdur. Genel olarak vertigo, baş dönmesi ile birlikte gelişen denge kaybı ve koordine hareket kaybı olarak tanımlanabilmektedir.
Vertigo, vestibüler sistemdeki aktivite farklılıkları ( iç kulak hastalıkları) nedeni ile ortaya çıkar. Nadir olarak altta yatan daha ciddi durumlar olabilmekle genellikle hayatın belli dönemlerinde gelen ani ataklar olarak kendini göstermektedir. Vertigo atakları, 1-3 dakikalık çok kısa süreli ataklar veya uzun süreli ataklar halinde olabilirler. Uzun süren ve sık vertigo atakları yaşam kalitesini ciddi anlamda düşürebilmektedir. Bu ataklar genellikle kendiliğinden sonlanmaktadır.
Vertigo hastaları sıklıkla etrafını döndüğünden şikayet etmektedirler. gözlerin kapatılması ve göz hareketlerinin azaltılması vertigo ataklarını hafifletebilir. Bazı durumlarda vertigo, başın sedece belli hareketleri ve pozisyonları (pozisyonel vertigo) tetiklenebilmektedirler. Bu hastalar vertigonıun tetiklendiği pozisyonu değiştirdiklerinde atakları sonlanmakta ve ya oldukça hafiflemektedir.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi vertigo genellikle altta yatan ciddi bir nörolojik hastalık olmaksızın ortaya çıkabilmektedir. Ancak nadir de olsa norolojik hastalıklar nedeni ile de görülebilirler.Bu nedenle baş dönmesi şikayeti olan hastalarda iyi bir norolojik muayene yapılmalı ve altta yatan nörolojik hastalıklar dışlanmalıdır.
Vertigo atakları olan hastalara baş dönmesine ek olarak, bulantı – kusma, konuşma güçlüğü, işitme kaybı, yürüme zorluğu, terleme, nistagmus gibi durumlar eşlik edebilir. Başlarının en ufak hareketlerinden büyük rahatsızlık duyabilirler. Migren, meneire hastalığı, inraserebral hemorajiler, serebrovasküler hastalıklar, MS gibi hastalıklar nedeni ile vertigo tetiklenebilir.
Vertigo, Periferik ve santral vertigo olarak iki gruba ayrılmaktadır. Periferik vertigo genellikle kısa süreli ve başın belli pozisyonunda ortaya çıkan vertigo çeşididir (İç kulak kaynaklı). Santral vertigo ise genellikle atta yatan nörolojik rahatsızlıklar nedeni ile ortaya çıkarlar ve uzun süreli ataklar halinde kendilerini gösterirler.
Vertigo ve hastane öncesi tedavi;
- Hasta ABCDE yaklaşımı ile değerlendirilmelidir.
- Ani ve sert hareketlerden kaçınılmalı. Semptomların en az olduğu pozisyonda oturtulmalı yada yatırılmalıdır.
- Göz hareketlerinin kısıtlanması vertigo atağını hafifletebilir.
- Çok nadir durumlarda şiddetli bulantı kusma aspirasyona sebebiyet verebilir. Bu durumlara karşı tedbirli olunmalıdır.
- IV erişim sağlanmalıdır.
- Hastaların KB ve diğer vital parametreleri değerlendirilmelidir. Hipotansiyon varlığında hafif sıvı replasmanı uygulanmalıdır. (Hipotansiyona bağlı baş dönmesi ? )
- Detaylı bir nörolojik muayene yapılmalıdır.
- 8 yaş üstü hastalarda KKM onayı ile Dramamine (dimenhidrinat) 50 mg IV olarak uygulanabilir. 15 dakika içerisinde hastada düzelme olmaz ise aynı doz tekrarlanabilir.
- Hastanın şikayetlerinin en az olduğu pozisyonda hastaneye transportu sağlanmalıdır.
Kaynaklar:
- Anthony FT Brown and Michael D.Cadogan Acil Tıp Tanı ve Yönetim 6. baskı Syf: 400
- Hastane öncesi acil tıbbi yardım ve tedavi akış şemaları http://www.saglik.gov.tr/HM/dosya/1-44948/h/ek-2yetiskin.pdf
- ÖZAKIN, E., COŞKUN, F., Sarac, S., OĞUZ, K. K., & BOZKURT, Ş. (2012). Value of Magnetic Resonance Imaging and Audiology in the Emergency Department in Differential Diagnosis of Peripheral and Central Vertigo. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 32(1), 1-6.
