Femur Fraktürleri (Kırıkları) ve Hastane Öncesi Tedavi
Femur (Uyluk) kemiği alt ekstremitenin ve vücudun en uzun kemiği olarak literatürde yer almakla beraber, etrafında büyük miktarda güçlü kas yapısını ve diğer yapıları barındırmaktadır. Etrafında güçlü kasların olması, damar ve sinir yaralanmalarına potansiyel risk oluşturması nedeni ile femur fraktürleri (kırıkları) önemli yaralanmalar içerisinde yer almaktadırlar.
Femur fraktürleri femurun çok değişik bölgelerinde karşımıza çıkabilmesine rağmen genel olarak en önemli femur kırıkları, femur cisim kırığı (femur gövdesi – femur şaftı), femur boyun ve femur başı kırıkları olarak karşımıza çıkmaktadır. Femur yaralanmalarında güçlü kasların da etkisi le ciddi deformasyonlar ve bunlara bağlı vasküler ve sinir yapıların yaralanmaları sık sık görülmektedir..
Femur Kemiği Anatomisi
Femur Fraktürleri (kırıkları) yüksek enerjili travmalar (trafik kazaları, yüksekten düşmeler, ateşli silah yaralanmaları, İş kazaları v.b.) sonucunda oluşmaktadır. Femur kırıkları genelde deplase (kemik uçları birbirinden ayrılmış), açık yada kapalı fraktür olarak kırıklar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle yaralanma olan extremitede kısalma, rotasyon ve şekil bozukluğu ilk fark edilen bulgu olarak görülmektedir.
Bunun yanında femur fraktürlerinde;
- Ağrı,
- Krepitasyon,
- Yalancı eklem,
- Hassasiyet,
- Hareketten korumaya çalışma gibi genel fraktür belirti ve bulguları görülmektedir.
Femur fraktürlerinde çevresel vasküler yapıların yaralanması nedeni ile kanamalar sıklıkla görülmektedir. Femur fraktürlerinde 1200-1500 ml ye kadar kanama görülebilir. Bu nedenle hipovolemiye karşı dikkatli olunmalıdır. Bu durum (özellikle çocuklarda) hipovolemik şoka neden olabilmektedir. Yine femur kırıklarında vasküler ve sinir yapılara bası nedeni ile periferik dolaşımda bozulmalar görülebilmektedir. Bu nedenle femurun immobilizasyonu uygun bir şekilde yapılmalı, femur fraktürü (femur kırığı) düşünülen tüm hastalarda mutlaka distal nabız kontrolü ve his muayenesi belirli aralıklarla tekrarlanmalıdır.
Femur fraktürü (Femur kırığı)’ ında hastane öncesi tedavi;
- Hastaların / hastaların ilk muayenesi yapılmalı (ABCDE) temel yaşam desteği yada ileri yaşam desteği ihtiyacı belirlenmelidir.
- Mutlaka çift IV erişim sağlanmalı (Mümkün ise 18 gauge ve daha geniş kanüller kullanılarak) ve uygun sıvı replasmanı planlanmalıdır. Bu amaçla 1,5 2 litre %0,9 izotonik NaCl veya Ringer Laktat solüsyonu 15-20 dakikada gidecek şekilde gönderilebilir.
- Hastaların kan basıncı monitörizasyonu yapılmalı sürekli takip edilerek hemodinami gözlenmelidir. Hipovolemi ye karşı dikkatli olunmalıdır.
- Hastanın ikinci muayenesi mutlaka yapılmalıdır. Femur yaralanmaları yüksek enerjili yaralanmalar sonucu ortaya çıktığı için eşlik eden seconder yaralanmaların oluşma ihtimali yüksektir. Hastaların spinal immobilizasyonu yapılmalıdır.
- Hastalara gerekirse oksijen başlanmalı, puls oksimetre yardımı ile SpO2 düzeyi takip edilmelidir.
- Hastanın kardiyak monitörizasyonu yapılmalıdır.
- Femur üzerindeki açık yaralar uygun malzemelerle kapatılmalı ve kanama kontrolü yapılmalıdır. Özellikle açık femur kırıklarında enfeksiyon ihtimali gözardı edilmemelidir.
- Yaralanan ekstremitenin immobilizasyonu, ekstremitenin tamamını kapsayacak şekilde yapılmalıdır. Femur cisim kırığı (femur gövdesi – femur şaftı) kırıklarında bu amaçla “Hare traksiyon ateli (Thomas traksiyon ateli)” kullanımına engel bir durum yada yaralanma yok ise mutlaka kullanılmalıdır. Femur boyun ve femur başı fraktürlerinde, “Hare traksiyon ateli (Thomas traksiyon ateli)” uygulaması kontraendikedir. Bu yaralanmalarda immobilizasyon mutlaka pelvisi de içermelidir. Vakum sedye kullanımı bu tür hastaların immobilizasyonunda ve transportunda oldukça faydalı ve konforlu olabilmektedir.
- Ağrı kontrolü, KKM onayı ile gerekli ise yapılabilir. Bu amaçla opioidler (Aldolan amp), NSAİ (Diklofenak) ajanlar kullanılabilir.
- Transport sırasında da travmaya maruz kalan ekstremitenin hareketi mümkün olduğunca kısıtlanmalıdır.
- Hastanın vital bulguları sürekli takip edilerek, uygun merkeze transportu sağlanmalıdır.
Kaynaklar:
- Anthony FT Brown and Michael D.Cadogan Acil Tıp Tanı ve Yönetim 6. baskı Syf: 303-304
- Richar D.Zane, Joshua M.Kosowsky – Acil Tıp Özet Bilgiler ve Güncel Notlar 2015 3. baskı – Syf: 18-30
