Penetran Batın Yaralanmaları
Kesici deliaci alet, ve ateşli silahlar nedeni ile gerçekleşen batın yaralanmaların bu grubu oluşturmaktadır. Ayrıca trafik kazaları, patlamalar, endüstriyel yaralanmalar sonucu da oluşabilir. Penetran batın yaralanmalarında batın bütünlüğü bozulmuştur. Evisseresyon durumlarında olduğu gibi batın içi organlar dışarıya çıkabilir, yada sadece travmaya neden olan cisime ait ait kesiler yada giriş çıkış delikleri görülebilir.
Penetran batın yaralanmalarında künt batın yaralanmalarının aksine en çok yaralanan organ ince bağırsaklardır. daha sonra karaciğer, dalak, mide ve böbrek gibi yer kaplayan organların yaralanmaları görülür. Yine özellikle genç kessimde çok görülen yaralanmalardır. Künt travmaların aksine yaralanmalar dışarıdan rahatça görülebilirler. Ancak yine de yaralanmanın boyutu ve ciddiyetini ilk bakışta anlamak mümkün olmayabilir.
Ateşli silah yaralanmaları genellikle 3 sevide incelenir.
- Yuksek hızlı yaralanmalar: Genellikle 1000 metre/sn’ nin üzerinde olan kurşun hızlarında görülen yaralanmalardır. Küçük bir giriş deliği olmasına rağmen, kavitasyon etkisiye yüksek doku hasarına ve büyük bir çıkış deliğine sahip olan ölümcül yaralanmalardır.
- Düşük hızlı yaralanmalar: Yaklaşık olarak 250 metre/sn civarında olan mermi çekirdekleri sonucunda olan yaralanmalardır. genellikle lokal yaralanmalara sebep olurlar.
- Yakın mesafe yaralanmaları: 3 metreden daha az mesafeden kaynaklanan yaralanmalardır. Genellikle ölümcül yaralanmalardır. Büyük yüzeyel hasara sebep olurlar. 7 metreden daha kısa mesafeden olan makinalı tüfek yaralanmaları da ciddi boyutta abdominal hasara sebep olarak, abdominal organları perfore ederler. 40 metre üzerindeki makineli silahlar dışındaki ateşli silah yaralanmalarında mermi çekirdeği periton boşluğuna gitmeyebilir.
Ateşli silah yaralanmalarında giriş deliği her zaman mevcut olup cikiş noktası olmayabilir. Özellikle vücudun katlanan noktalarından bir ateşli silah yaralanması oluştu ise (perine, bayanlarda meme altı) giriş deliği gözden kaçabilir. Bu nedenle mutlaka detaylı fizik muayene yapılmalıdır.
Abdominal penetran yaralanmalarında aranması gereken en önemli 2 bulgu hipotansiyon ve şok bulgularıdır. Hastanın dışarıdan görülen bir kanaması olmasa bile batın içine olan kanamalar nedeni ile hasta hipovolemik şoka girebilir. Ayrıca göbek üzerinde olan yaralanmalarda toraks yaralanması ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır.
Penetran batın yaralanmalarında hastane öncesi tedavi
- Mutlaka olay yeri ve hasta güvenliği sağlanmalıdır.
- Hasta ABCDE yaklaşımı ile değerlendirilmelidir.
- Hatanın TYD ve İYD ihtiyacı var ise hemen yaşam desteğine başlanmalıdır.
- Hastanın yaşamsal bulgularının monitörizasyonu yapılmalı, hipoperfüzyon ve şok açısından kan basıncı gibi vital parametreler takip edilmelidir.
- Aktif kanamalar uygun kanama kontrolü yöntemi ile kontrol altına alınmaya çalışılmalıdır.
- Çift IV erişim sağlanmalı,mümkünse minimum 16-18 gauge IV kanüller kullanılmalıdır. IV yolun açılamadığı durumlarda Intra osseöz (IÖ) yol kullanılmalıdır.
- Hemodinamik unstabilite düşünülen hastalarda 2 litre %0,9 NaCl veya Ringer laktat solüsyonu 15-20 dakika içerisinde verilmelidir.
- Penetran yaralanmaya sebep olan materyal hala batın içinde duruyor ise (Bıçak, metal parçası v.s.). uygun bir materyal ile desteklenmeli ve sabitlenmellidir. Bu materyal kesinlikle hastane öncesi ortamda (TYD ve İYD yi engellemiyor ise !!!) çıkarılmamalıdır.
- Evisseresyon durumunda vücut dışına çıkan organlar kesinlikle batın içine itilmemelidir. Üzeri, Normal salin ile nemlendirilmiş bezlerle kapatılmalı ve organların normal nemliliğinin korunması sağlanmalıdır.
- Aşırı ağrı ve ajitasyon özellikle ateşli silah yaralanmalarında sık görülen bir durumdur. Bu durumda hastaneye ulaşım uzayacak ise KKM yada onların aracılığı ile uzman desteği alınarak analjezi düşünülebilir. (Morfin 2,5 – 5 mg)
- Penetran batın yaralanmalaının büyük çoğunluğu cerrahi müdahaleye ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle hastanın uygun merkeze transportu yapılmalıdır.
- Transport esnasında vital parametreler sürekli takip edilmelidir.
Kaynaklar:
1- Anthony FT Brown and Michael D.Cadogan – Acil Tıp Tanı ve Yönetim 6. Baskı Syf: 240 – 241
2- Richar D.Zane, Joshua M.Kosowsky – Acil Tıp Özet Bilgiler ve Güncel Notlar 2015 3. baskı – Syf: 18-20 18-24
3- Tintinalli Acil Tıp – Kapsamlı Bir Çalışma Kılavuzu 2010 7. baskı Bölüm: 260 Sy 1768 – 1771
4- Yard. Doc. Dr. Murat ORAK Asistan Oryantasyon Eğitimi Karın Travmaları http://www.tatd.org.tr/tatdData/Uploads/files/karin_travmasi.pdf
5- Dr. Ömer USLUKAYA KÜNT ve DELİCİ/KESİCİ KARIN TRAVMALARI http://www.dicle.edu.tr/Contents/2546051d-270e-4e6f-901e-bd6d5d40eb00.pdf
6- Yrd. Doç. Dr. Murat YÜCEL Batın Travmaları http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/dSdj1NrHVDLj.pdf
7- Doc. Dr. Onur POLAT karın travmalı Hastada İlk Yardım http://aciltip.medicine.ankara.edu.tr/files/2014/10/uzem_010.pdf
