İlk bahar ve yaz aylarının gelmesiyle artan tarımsal faliyetlerle paralel olrak ülkemizde organofosfat intoksikasyonlarının görülme sıklığı da artmaktadır. Gerek tarımsal faaliyetler ve haşere ile mücadele sırasında kaza ile gerekse suicid amaçlı organa fosfat zehirlenmeleri karşımıza çıkmaktadır.

Organofosfatlar, insan vücudunda etkilerini sinir sistemindeki asetilkolinesteraz enzimini inhibe ederekgösterirler. Organofosfat türevleri vücuda inhalasyon, transdermal (deri yolu), transkonjiktival (konjiktiva yolu) ve sindirim sistemi yolu ile alınarak intoksikasyopna sebep olabilirler. İntoksikasyon sonucunda ölüm oranı alınan maddenin miktarı kronik hastalık öyküsü ve tıbbi müdahalenin zamanında yapılıp yapılmaması ile doğrudan ilişkilidir.  İntoksikasyon sonucunda mortalite %25 lere kadar çıkabilmektedir. (biraz önce saydığımız etkenlerle ilişkilidir.)

Belirti ve Bulgular

Artan asetilkolin nedeni ile muskorinik ve nikotinik reseptörler arasında ki dengenin bozulması ile belirti ve bulgular görülmeye başlar. Alınan toksik madddenin miktarına ve vücuda alınma yoluna göre semptomların görülme hızı ve şiddeti değişir. Semptomlar çok hafif belirtiler ve yakınmalar şeklinde olabilirken oldukça ağır belirti ve bulgukar görülebilir. hastaların büyük çoğunluğunda ilk 8 saat içerinde akut zehirlenme semptomları görülmeye başlarken 24 saat içerisinde tüm hastalar semptomatik olurlar. Hastalarda belirtiler parasempatik sistemin aktivasyonu ile ilişkilidir. Hastalarda kolinesteraz fazlalığı nedeni ile merkezi sinir sistemi bulguları olarak, titreme, uykusuzluk, sinirlilik, halüsinasyonlar, baş ağrısı baş dönmesi, ishal gibi semptomlar görülebilir. Yine hastalarda midriyazis, hiperglisemi, bronkodilatasyon, hipertansiyon, kardiyak distitmiler ve nöbetler görülebilir. 

Organofosfat zehirlenmelerinde parasempatik semptomlar ön plandadır. Bunlar;

• Salivasyon (Aşırı salya üretimi)
• Lakrimasyon (aşırı gözyaşı üretimi)
• Defekasyon
• Ürinasyon (İdrar çıkarma)
• Gastro intestinal bulgular
• Emezis
• Bronkore (bronşlarda aşırı salgı birikimi)
• Bronkospazm
• Bradikardi

Hastada bronkore, bronkozpazm ve bradikardi görülmesi durumunda durum çok ciddileşmiş durumdadır. Bu semptomlar “Öldüren B’ ler” olarak tanımlanmaktadırlar. Bu belirtilerin görülmesinden sonra hastalarda kas güçsüzlüğü ve solunum kaslarının felci ve bunun sonucunda ölüm gelişebilir.

Hastalarda EKG bulgusu olarak QT uzaması ve ventriküler aritmiler görülebilmekterdir.

Organofosfat Zehirlenmesinde Hastane ÖncesiTedavi

• Olay yeri ve kişisel güvenlik önlemleri mutlaka alınmalıdır.
• Sağlık personeli eldiven, maske ve koruyucu kıyafetler ile korunmalıdır. Organofosfat intoksikasyonunda inhalasyon yolu ile sağlık personelininde etkilenmesi muhtemeldir.
• Hastanın toksik ajan ile teması kesilmediyse mutlaka ajan ile teması kesilmelidir. Hasta kapalı bir ortamda bulunuyorsa ortam havalandırılmalıdır.
• ABCDE  yaklaşımı ile hasta değerlendirilmelidir. Temel yaşam desteği ve ileri yaşam desteği gerekiyorsa TYD ve İYD’ ye başlanmalıdır.
• Dekontaminasyon işlemi olay yerinde başlatılmalıdır. Hastanın kıyafetleri çıkarılmalı, naylon poşete konularak ağzı bağlanmalı ve imha edilmelidir.
• Organofosfat ile temas eden cilt yüzeyleri sabunlu su ile yıkanarak dekontamine edilmelidir.
• Hastanın kardiyak monitörizasyonu yapılmalı disritmiler değerlendirilmelidir.
• SpO₂ ve Kan basıncı takibi yapılmalıdır.
• Hastaya yüksek konsantrasyonlu oksijen başlanarak hipoksi önlenmelidir.
• Hava yolunda aşırı sekresyon mevcut ise asta aspire edilmelidir.
• Hastanın Entübasyon ihtiyacı varsa hasta entübe edilmelidir.
• IV/IO erişim sağlanmalıdır. IV yol 5,09 NaCl ile açılmalıdır. hastanın ıslak görünümü nedeni ile kaybettiği sıvı miktarı göz önünde bulundurularak kaybedilen sıvı yerine koyulmalıdır.
• İntoksikasyon oral yolile gerçekleşti (suicid) ise nazogastrik katater takılmalı ve mide içeriği boşaltılmalıdır.
• Daha sonrasında aktif kömür yetişkinlerde ve çocuklarda 1 gr/kg dozunda başlanmalıdır.
• Atropin  bradikardi ve aşırı kolinerjik etkilerin kaybolması amacı ile antidot olarak başlanmalıdır. yetişkinlerde 1 mg IV olarak başlanmalı. Hastada ıslak görünüm ve salivasyon düzelene yada belirgin seviyede azalana kadar 10-15 dakikada bir tekrarlanmalıdır. Çocuklarda 0.015 mg/kg dozunda IV olarak başlanmalı ve  hastanın ıslak görünümü kaybolana kadar 15 dakikada bir tekrar  edilmelidir.
• Hastalarda konvülsiyon görülmesi durumunda konvülsiyonların sonlandırılması amacı ile Diazepam yetişkinlerde 5-10 mg IV yavaş, Çocuklarda 1 mg IV yavaş (total 5 mg) olarak  nöbetler sonlanana kadar tekrarlanabilir.
• Hastanın tedavisinin yapılabileceği merkeze transportu sağlanmalıdır.

Kaynaklar:

1- Dr. Safiye Giran*, Dr. Erol Armaðan*, Dr. Zülfi Engindeniz*  Organofosfat Entoksikasyonu  Uludað Ü. Tıp Fak. İlk Yardım AD, Bursa sted 2001 cilt 10 sayı 10 395

2- Sarıtaş ve ark. Organofosfat ve Karbamat Zehirlenmeleri The Eurasian Journal of Medicine EAJM: 39, Nisan 2007 56

3- http://www.aciltip.com/organofosfat

4- http://cat.cu.edu.tr/Egitim/KolinerjikZehirlenmeler_Kitap.pdf

Özet

Makale Adı

Organofosfat İntoksikasyonu

Açıklama

Organafosfat intoksikasyonunun tabınması, belirti ve bulguları ile hastane öncesi tedavi bilgilerini içermektedir.

Yazar

E. TEK

Editör

www.resusitasyon.com

Editör Logo