Kanamalarda İlk Yardım
Kanamalar, kabaca kanın herhangi bir nedenle damar dışına çıkması olarak tanımlanmaktadırlar. Tüm kanamalar göz önünde bulundurulduğunda kanamalar genellikle hayati tehdit eden durumlar fazla çıkmasa da özellikle bazı kanamalarda hızla müdahale edilmez ise kan kaybına bağlı şok ve ölümler görülmektedir. Bu nedenle kanamalarda ilk yardım uygulanması çok önemlidir.
Kanamaların Sınıflandırılması
Kanamalar çok farklı şekilde sınıflandırılabilse de literatürde en iki tür sınıflandırma ön plana çıkmaktadır.
Kanamalar kanın aktığı yere göre sınıflandırılmak gerektiğinde kanamaları 3 şekilde sınıflandırmak mümkündür.
- Dış kanama: Dışarıdan göz ile görülebilen kanamalardır
- İç kanama: Vücudun dışına doğru kanamanın olmadığı ancak vücudun içine doğru olan kanamalardır.
- Doğal deliklerden olan kanamalar: Burun, ağız kulak, makat gibi doğal deliklerden gelen kanamalardır.
Kanamaları kanayan damara göre sınıflandırmak istersek yine kanamaları 3 sınıfa ayırabiliriz.
- Atardamar kanamaları: Ayık kırmızı renkte kesik kesik fışkıran (kalp atımı ile senkronize) kanamalardır. Bu kanamalar kısa sürece çok ciddi kan kaybına neden olabilecek kanamalardır. Atardamar kanamaları ilk yardım uygulamasının hızla yapılması gereken kanamalardır.
- Toplardamar kanamaları: Koyu kırmızı renkte sızıntı yada yayılma şeklinde olan kanamalardır. Büyük toplardamarların kanamalarında ciddi kan kayıpları görülmektedir. Bu kanamalarda ilk yardım uygulamaları atardamar kanamalarında olduğu kadar önemlidir.
- Kılcal damar kanamaları: Hayati tehdit edecek durum oluşturmayan kabarcıklar şeklinde olan kanamalardır. Kısa süre sonra kendiliğinden durma eğilimi gösterirler.
Kanamalarda kanamanın ciddiyetini belirleyen birkaç önemli nokta vardır. Kanamanın cinsi (atardamar, toplardamar veya kılcal damar kanaması) kanamanın hızına ve yaralanan kişinini fiziki özelliklerine göre değişmektedir. Yetişkin bir insan vücudunda yaklaşık 4,5-5 litre kan olduğu düşünülürse, 1 – 1,5 litre seviyelerindeki kan kaybı ciddi sağlık problemlerine neden olabilir.
Kanamalarda ilk yardım
Kanamalarda ilk yardım uygulamaları kanama aktığı yere göre değişiklik göstermektedir.
Dış Kanamalarda İlk Yardım
Öncelikle kendi ve hastanın güvenliğini sağlayın. Hastanın Bilinç durumu ve ABC değerlendirmesi (havayolu açıklığı, solunum ve dolaşımın değerlendirilmesi) yapılmalıdır.
Vakit kaybetmeden 112 arayın yada etrafta sizden başka birileri varsa 112 yi aramasını söyleyin.
Kanamalarda ilk müdahale direkt bası yöntemi kullanılarak kanayan yere basınç uygulamak olmalıdır. Temiz bir bez parçası katlanarak kanayan yerin üzerine konularak baskı uygulanmalıdır. Bu uygulama ile kanama kontrol altına alınamaz ise bu bez kaldırılmadan üzerine bir bez daha konularak baskı sağlanmalı, sonrasında bir sargı bezi veya üçgen bandaj kullanılarak yara üzerine bandaj uygulanmalıdır.
Kanayan yer, bir kol bacak gibi bir uzuv ise kanayan uzuv kalp seviyesinden yukarı kaldırılarak bu bölgeye gelen kan akımı yavaşlatılmaya çalışılmalıdır.
Vücutta atardamarların daha yüzeyden geçtiği noktalar bulunmaktadır. Bu noktalar basınç noktaları olarak adlandırılır. Bu noktalara basınç uygulayarak özellikle atardamar kanamalarında kanama miktarı azaltılmaya çalışılmalıdır.
Kanama Basınç Noktaları
Yukarıdaki yöntemler ile kana durdurulamaz ise, birden fazla yaralı var ise, veya uzuvlarda (el, kol ayak gibi) kopma var ise son çare olarak turnike uygulaması yapılabilir. Turnike uygulaması yapılırken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
- Turnikeler tek kemik olan yerlere yani üst kol ve uyluk kısmına uygulanmalıdır.
- Turnike uygulanırken 4-5 cm genişliğinde kumaş parçalar kullanılmalıdır.
- Turnike uygulama saati mutlaka hastanın üzerine görülebilecek bir yere not edilmelidir.
Hastanın üzeri örtülerek sıcak kalması sağlanmalıdır. Eğer hastanın herhangi bir uzvunda kopma var ise kopan uzuv temiz bir poşet içerine konularak poşetin ağzı su geçirmeyecek şekilde sıkıca kapatılmalıdır. Sonra bu poset içinde su ve buz içeren başka bir torbaya konularak bunun da ağzı kapatılmalıdır. Kopan uzuv bu şekilde hasta ile birlikte hastaneye nakledilmelidir.
İç Kanamalarda İlk Yardım
Öncelikle kendi ve hastanın güvenliğini sağlayın. Hastanın Bilinç durumu ve ABC değerlendirmesi (havayolu açıklığı, solunum ve dolaşımın değerlendirilmesi) yapılmalıdır.
Vakit kaybetmeden 112 arayın yada etrafta sizden başka birileri varsa 112 yi aramasını söyleyin. Dış kanama var uygun yöntemler ile dış kanamaya müdahale edin.
Hastanın üstünü örterek ısı kaybını engelleyin. Hastanın ayaklarını 25-30 cm kaldırarak hastayı şok pozisyonuna getirin.
Hastayaveya yaralıya ağızdan hiçbir gıda veya içecek vermeyin. Olası kırıkları atelleyerek hastanın hareketini kısıtlayın.
