Elektrik Yaralanmaları
Elektrik çarpmasına bağlı ölümler nadir görülsede, endüstriyel gelişmişliğin arttığı bölgelerde ve yüksek elektrik akımı ile çalışmanın yoğun olduğu bölgelerse ölüm oranları görece olarak artmaktadır. Yaralanmaların büyük bir kısmı iş kazası nedeni ile ortaya çıkan yüksek gerilim yaralanmalardır.
Elektrik akımına bağlı yaralanmalar oldukça hafif olarak atlatılabilse de derin, komplike yaralanmalar ve bunlara bağlı kardiyak arrestler de görülmektedir. Yaralanmaların şiddeti bazı değişkenlere göre artmakta yada azalmaktadır. Bu değişkenler kısaca asağıdaki gibi belirtilebilir;
- Akımın cinsi:
– Alternatif akım (AC)
– Doğru akım (DC) - Voltaj
- Aktarılan enerjinin büyüklüğü
- Akıma karşı direnç
- Akımın vücutta izlediği yol
- Temas alanı
- Temas süresi
- Vücudun kuru yada nemli olması:
Elektrik akımının izlediği yol, en az dirençle karşılaşabildiği yoldur. Bu nedenle Nörolojik sistem ve nöronlar en fazla hasar görmeye yatkın vücut yapılarıdır. Yüksek voltaja bağlı yaralanmalarda kombine yaralanma türleri görülmektedir. Travma, yanıklar ve elektrik akımının kendisin verdiği yaralanmaların hepsi hastalarda görülebilir. Alternatif akımlar (AC), doğru akımlara (DC) nazaran çok daha fazla hasar verme eğilimindedir. Elektrik akımına bağlı olarak miyokard yetmezliği, respiratuar arrest, miyokard iskemisi, solunum arrestine bağlı asfiksiye nedeni ile ölüm görülebilir.
Akım, geçtiği güzergahta ciddi sorunlara yol açacağı için akımın giriş çıkış yönü çok önemlidir. Bu nedenle, transtorasik (elden ele geçecek) bir akım, elden ayağa veya ayaktan ayağa (ata biner gibi) geçecek akımlara göre daha ölümcüldür. Akım yolu boyunca, yoğun doku hasarı olabilir. Dışarıdan görülmese bile vücut içinde ciddi derece hasar ve yanıklar oluşabilir.
Yıldırım Yaralanması ve Hasarı
Yüksek enerjili yıldırım yaralanmaları da eletrik yaralanmalarının bir çeşididir. Birkaç milisaniye içinde, yaklaşık 300 kV enerjiye maruz kalınır. Elektrik akımının çoğu, vücut yüzeyinin üzerinden geçer. Hem endüstriyel elektrik şokları ve hem de yıldırım çarpmaları, temas noktasında derin yanıklara neden olur. Endüstriyel elektrik çarpmalarında giriş noktası kollar, eller ve el bilekleriyken, yıldırım çarpmasında giriş noktası baş, boyun ve omuzlardır. Ciddi yanıklar dışında, patlayıcı güç ile oluşan künt travmalara da neden olabilir. Yıldırım çarpması ile oluşan yaralanmanın şekli ve şiddeti oldukça değişkendir. Ölüm, endüstiyel ve ev tipi akımlarda olduğu gibi, kalp veya solunum arresti sonucunda meydana gelir. İlk şok sonrası yaşayanlarda, aşırı katekolamin salınımı veya otonomik uyarılma oluşur:
– hipertansiyon
– taşikardi
– spesifik olmayan EKG değişiklikleri (uzamış QT intervali ve geçici T dalgası inversiyonu)
– miyokard nekrozu görülme olsılığı yüksektir.
Merkezi ve periferik nörolojik sorunlar ortaya çıkabilir; beyin kanaması, beyin ödemi ve periferik sinir hasarı yaygındır. Yıldırım çarpmasına bağlı mortalite %30’lara kadar çıkmaktadır; sağ kalanların %70’inde anlamlı morbidite ortaya çıkar. Olayın mekanizması her zaman bilinmeyebilir. Nokta veya çizgi şeklinde yanıkları olan bilinci kapalı hastalarda, yıldırım çarpması düşünülmelidir.
Eletektrik yaralanmalarında acil yardım;
- Yaralanmaya neden olan elektrik akımı kapatılmalı ve elektrik akımının kesildiğinden emin olunmalıdır.
- Yaralının daha güvenli bir ortama taşınması düşünülebilir.
- İYD protokolleri uygulanmalıdır. Kardiyak ritm bozukluklarını tesbit edilebilmesi amacı ile erken monitörizasyon düşünülmelidir. Olası bir Ventrikül Fibrilasyonu durumunda Defibrilasyon geciktirilmemelidir.
- Cervical immobilizasyon mutlaka sağlanmalıdır. (elektrik yaralanmalarında servikal yaralanmalar görülebilir)
- Yanıklara bağlı ödem ihtimaline karşı erken entübasyon düşünülebilir.
- Elektrik akımının giriş ve çıkış noktalarına göre muhtemel iç organ yaralanma senoryolarını düşünün.
- Kompartman sendromu yaralanmaları görülebilir. Böyle bir şüphe varsa erken fasiyotomi düşünülmelidir.
- Respiratuar arrest nedeniyle, Asfiksi ve hipoksiye karşı uyanık olunmalı hava yolu güvenliği ve ventilasyon desteklenmelidir.
- Dilate olmuş, reaksiyon vermeyen pupiller, özellikle yıldırım çarpmasına maruz kalmış kişilerde, asla prognoz belirtisi olarak kabul edilmemelidi,
- Hipotermide olduğu gibi, elektrik çarpmalarında da uzun CPR’ a yanıt alınma ihtimali yüksektir.
